Ай-жылдыздын нуруна бөлөнгөн түнкү талаа, фонтанда ойногон балдар, асман мелжиген имараттарга толо шаарлар, борборду каптаган ыш. Мунун баары абактагы адамдар тарткан сүрөттөр...

Эмен багындагы Чуйковдун үй-музейинде 18-декабрда Жаза аткаруу кызматы эл аралык уюмдардын колдоосу менен сүрөт көргөзмөсүн уюштурду. Авторлор абакта жаткандыктан алардын эмгектерин мекеменин адистери тааныштырып жатты.

Көргөзмөдө №27 абакта отурган Кулматов аттуу жарандын бир канча сүрөтү коюлган.

"Бул сүрөттү тарткан кезде сасык тумоолоп калган. Ошол кыйналып жатканда түш көргөн. Анан ойгонору менен ошол түштү тарта баштаган", - деди ички кызматтын майору Азиз Рахманов жылдыздуу талаа тартылган эмгектин маанисин чечмелеп.

“Бул сүрөттө шам чырак тартылган. Муну эки мааниде тарткан. Автордун чоң ата, чоң энеси убагында ушинтип шам жарыгы менен китеп окуганын элестетип айткан. Экинчи мааниси бул өзүнүн турмушу. Караңгы жолго түшкөнүн айткан. Ошого карабай жарык жолго умтулуп жатат. Бул сүрөттү болсо кыялын тарткан. Чоң шаарларга саякаттап барууну кыялданат экен. Ошону элестеткен. Ал эми бул шаарды каптаган ыш. Биз жактан шаар көрүнүп турат да”, - дейт Рахманов.

“Үмүттүн кыл калеми” көргөзмөсүнүн баннерине Вячеслав Абдрашитов аттуу адамдын сүрөтү жайгаштырылган.

Өмүр бою эркинен ажыратылган бул адам учурда №19 абакта кармалып турат. Аталган мекеменин кызматкери Рустам Көпшөков ал тууралуу мындай маалымат берди.

“Сүрөттөгү адам 25 жылдан бери абакта отурат. Өмүр бою соттолгон. Мекемеде ага Пикассо деп каймана ат коюп койгонбуз. Сөзгө чечен, абдан баамчыл адам. Ошонун натыйжасында талантын тааныштырып, сүрөттөрүн коюп жатабыз. Булар төрт дубалдын ортосунда отурат. Түрмөнүн аурасы оор да. Анан калса өмүр бою кесилди деген адамга катуу сокку. Ошон үчүн биз абактагыларга арт-терапия киргизгенбиз. Ушундай мүмкүнчүлүк берген уюштуруучуларга, ЖАМК жетекчилигине ыраазычылык билдиребиз”.

Копшоковдун айтымында, абактагы сүрөтчү убагында Москвада скульптураны окуп, бирок аягына чыкпай калган. Тагдырдын татаал жолунда жаңылган адамдын эмгектери башкалардыкынан айырмаланып турду.

Айрыкча анын күйүп жаткан шаарлар менен чайпалган деңиз ортосундагы тигилген каректери Түркияда 2023-жылы болгон жер титирөөдөн кийин тартылган экен.

Абдрашитовдун бир канча эмгегин көргөзмөгө келген котормочу Озер Арджан жактырып, сатып алды. Бирок аларды канчага алганын айтуудан баш тартты.

“Булар баа жеткис. Буюмдун баасы башка, баалуулугу такыр башка кеп. Биз жашап жаткан дүйнөдө муну бөлүп кароого эбак эле убакыт жеткен. Мен коллекционер эмесмин. Сүрөттү баалаган адис да эмесмин. Өмүрүмдө биринчи жолу сүрөт сатып алып жатам. Буга чейин алган эмесмин. Маданият таануучуларды, тарыхчыларды урматтоо менен айткым келет. Сүрөттөрдү жан дүйнөмө жакканы үчүн эле сатып алдым. Мен өзүм синхрондук котормочумун. Түрк тилинен орус тилине котором. Кыргызстанда 12 жылдан бери жашайм”.

Жаза аткаруу кызматынын тарбия жана социалдык иштер башкармалыгынын жетекчиси Нурдин Бердикожоев бул мекеме уюштурган биринчи көргөзмө экенин айтты:

“Биздин коомдо соттолгон адамдар жакшы эмес деген стереотип калып калган. Мыйзам бузса эле жакшы эмес, оңолбойт деп ойлошот. Бул жерде адамдын коомго кошулуу аракети да болуп жатат. Жөн эле сүрөт эмес, бул үмүт. Азыркы көргөзмө аркылуу бул адамдар коомго, үй-бүлөсүнө керек экенин айткыбыз келет. Ушундай көргөзмөлөр аркылуу соттолгон адам дагы биздин жаран экенин билдирүү. Биз жакында эле ЖАМКда биринчи жолу №2 абакта отурган аялдар менен түзөтүү абагында отурган эркектердин ортосунда “Сармерден” өткөрдүк. Маданий иш-чаралар аркылуу соттолгондорду коомго кошкубуз келет. Бизде ошол багытта көп иштер жүрүп жатат. Абак системасында окуу, өнөр үйрөткөн борборлор ачылган, китепканалар бар”.

Көргөзмөгө Жашы жете электердин колониясында отурган өспүрүмдөр тарткан сүрөттөр да коюлган.

“Унутулган балалык” аттуу эмгекте Бишкектин эмен багындагы фонтанда сууга түшүп жаткан чыт курсактарды көрүүгө болот. Автор анда маркум атасынын балалыгын тарткан экен.

“Бул сүрөттү Сейдахматов аттуу жаш өспүрүм тарткан. Бизге келгенде ал сүрөт тартчу эмес. Шыгы кийин ойгонду. Анан боёк, кагазын алып бердик. Апасы бар, атасы жок бала. Түйшүккө эрте аралашып, балалык доорду көрбөй калган экен. Бул сүрөттө атасынын балалыгы. Атасы кичинесинде ушул эмен багындагы фонтанга түшүп ойночу экен. Бала тогуз жашка чыкканда каза болуптур. Ошол атасы айтып бергендерин эстеп отуруп тартты. Кийин абактан бошоп чыкканда окуумду улантам деп жатат. Төрт жылдан кийин мөөнөтү бүтөт”, - деди аталган абактын кызматкери Алишер Сабыров.

Абак кызматкери Сейдахматовдун бул эмгеги сатылып кеткенин кошумчалады.

Ал эми аялдар абагынан көргөзмөгө бир гана сүрөт коюлган. Затампуй Ампуйи аттуу автордун сүрөтү "Амстердам" деп аталат. Андан Нидерланддын борбору күз кучагында жатканын көрүүгө болот.

Көргөзмөгө коюлган сүрөттөр миң сомдон тартып, 5-6 миңге чейин бааланып, көбү сатылып кетти.

Буга чейин ар кандай саясий иштер менен камалып чыккандар абак жайларынын шартын оңдоо, ал жерде отургандарды билимге, өнөргө үйрөтүп, коомго кошуу зарылдыгын айтып келишет.

Арасында камалгандан кийин мурда байкабаган шыгы ойгонуп же китеп жазгандар да жок эмес.

Пикирин ачык айтканы үчүн эки жолу камалып чыккан жарандык активист Афтандил Жоробеков буларды айтты:

“Абакта аябай оор да. Мен ар кандай адамдар менен отурдум. Арасында адам өлтүргөнү бар, маңзат менен кармалгандар бар. Ал жерде отурганда адам ойго батат. Эркиндиктин, жакындарынын кадырын сезет, кетирген катасына өкүнөт. Өмүр бою камалгандардыкы андан кыйын. Ошол жерден чыкпасын, туулган айылын эч качан көрө албасын билет. Бирок алар деле үмүт менен жашайт. Балким мынча жыл отурсам, жашоом жеңилдейт деп ойлойт. Мен мисалы китеп окудум. Кат жаздым. Ошол жерде эмне болгонун жаза берчүмүн. Биринчи жолу камалганда Драйзердин үчилтигин окугам, кийинки камалганда Куранды, Мухаммед, Жусуп пайгамбарлар жөнүндө окудум. Жусуп пайгамбар деле зынданда бир канча жыл отурган. “Комиссар Катани” тууралуу окудум. “Анна Каренинаны” экинчи жолу окудум. Китепти үйдөгүлөр, тааныштар да алып келип берип жатышты. Кийин чыгарда аларды камерага таштап кеттим”.

Кыргызстанда жазаларды аткаруу түзүмүндө 27 мекеме бар, алардын он бири - түзөтүү колониясы, ону - жатак абак, алтоо - тергөө изолятору. Мындан сырткары жабык жайларга Ички иштер министрлигинин убактылуу кармоочу жайлары жана Саламаттык сактоо министрлигинин психиатриялык дарылоо мекемелери кирет.